Hıdırellez Nedir, Nasıl Kutlanır, Kimler Kutlar?

 


Herkese merhaba. Her yıl Hıdırellez günü kızımla bir dilek kağıdı hazırlayıp gül ağacımıza asarız. İşi garantiye almak için ertesi gün de suya atarız 😅 Bence bu tarz ritüeller insanı pozitif duygularla dolduruyor o yüzden çok seviyorum. Kızımla paylaştığım için de benim için ayrıca önemli. Blogda bu konuda yazmadığımı farkedince hemen bu açığı kapatmak istedim ve Hıdırellez konusunda bulabildiğim bilgileri derledim.



Hıdırellez Nedir?

 

Milletler ortak değerler etrafında birleşen insan topluluklarından meydana gelir. Toplumların millet olarak tanımlanabilmesi için keder ve sevinçte olduğu kadar tasa ve kıvanç duyguları karşısında da bir araya gelmeleri gerekir. Hıdırellez olarak adlandırılan törenler de Türk milleti için bu tür bir anlam ifade eder. Hıdırellez Nedir? Sorusu çoğu zaman yanıtı merak edilen bir konudur. Mayıs ayının gelmesi ile Hıdırellez kutlamaları için hazırlıklar yapılır ve bugün özel bazı şenlikler düzenlenir.

 

Hıdırellezin geçmişten bu yana kutlandığı bilinmektedir. Eski Türklerde yer ve su kültünün olması geleneklerin bu kült etrafında şekillenmesine yol açar. Toplumlar toprağa bağımlı olarak yaşadıklarında geçim kaynaklarını topraktan elde etmişlerdir.

 

İnsanlığın binlerce yıl boyunca toprağa bağlı yaşam sürerken el kol gücüne dayalı olarak hayatını devam ettirdiği bilinmektedir. Sanayi Devrimi’ne gelene değin tarım toplumlarının sözü geçmiştir. Sanayi Devrimi sanayi toplumlarına geçişin habercisidir. Toplumların yaşayış biçimleri onların kültürel gelişimleri üzerinde etkilidir. Bu sebeple Hıdırellez gibi birçok şenliğin ortaya çıkışında insanların yaşam şekillerine bakılır.



 

Tarım toplumları için baharın gelişi ayrı bir önem taşır. Doğanın canlanması kışın bitişi ile başlar. Baharın gelişi ise insanlık adına yeni başlangıçların habercisidir. Bunun için düzenlenen baharı kutlama şenlikleri evrensel bir anlam taşır.

 

Türklerde Hıdırellez kutlamaları Orta Asya’dan beri devam eden bir gelenektir. Bölgesel olarak kutlamalarda bazı değişiklikler olsa da temelde mantık baharın gelişini ve doğanın canlanmasını kutlama amacı güder. Orta Asya, Orta Doğu, Balkanlar ve Anadolu’da Hıdırellez kutlamaları yapılır.

 

Kültürel olarak Hıdırellez kutlamalarında görülen ufak tefek değişikliklerin temelinde içinde bulunulan coğrafyanın etkisi vardır. Ayrıca farklı kültürlerle etkileşime girmek de Hıdırellez kutlamalarında çeşitliliğe yol açar. Hıdırellez günü doğada insanların eğlenceler düzenledikleri görülür. Sabah erkenden kalkan insanlar şenlikler sırasında bir araya gelerek hareket eder.

 

Hıdırellez

Hıdırellez olarak adlandırılan ve baharın gelişinin müjdecisi olan şenlikler mevsim bayramı olarak da kabul edilir. Doğa ile mücadele eden ve onunla iç içe yaşayan toplumlar doğadaki değişimlerden de direkt olarak etkilenir.

 

Özellikle avcı-toplayıcı toplumlar ve tarım toplumları doğanın içinde bizzat yaşam mücadelesi vermiştir. Bu mücadele sırasında doğa ile etkileşime girmiş ve onda yaşanan değişimler toplumların özel günlerine dönüşebilmiştir.

 

Baharın gelişinin kutlanması milattan önceki zamanlarda yaşayan toplumlar için de geçerlidir. Yapılan arkeolojik kazılardan anlaşıldığı kadarı ile bu insan toplulukları panteon adı verilen tapınaklarında tanrıları için baharın gelişini kutlamak üzere çeşitli ritüelleri yerine getirmektedir.

 

Hıdırellez Tarihçesi

Türk dünyasında Hıdırellez kutlamaları için Kasım ayının sonu ile Hızır günlerinin başladığı zamandan söz edilmektedir. Bununla birlikte Hıdırellez Tarihçesi açısından bazı farkların olduğu bilinmektedir. Hıdırellez’in başlangıcı için bazı bölgelerde enlem derecesinin de önemi olmaktadır. Bununla birlikte genel kabul gören tarih 5-6 Mayıs’tır.

 

Hıdırellez olarak bilinen gün Hızır ve İlyas peygamberin bir su kenarı etrafında ya da gül ağacı altında buluştuğu gün olarak kabul edilir. Hıdırellez bayramını kutlayan hemen hemen tüm toplumlar Hızır peygamberin karadaki insanlara yardım ettiğini kabul eder. Bu inançlara göre; İlyas peygamber de denizde zorda kalan insanların yardımına koşar.

 

Hızır peygamberin kimliği konusunda halk arasında farklı tasvirler göze çarpar. Hızır, Orta Asya’da Dede Korkut gibi boz bir ata binmiş olarak tasvir edilmektedir. Aksakallı bir kişi olarak düşünülen Hızır, Tasavvuf kaynaklarına göre her yaştan insan olarak görünebilir.



 

Hıdırellez’de Neler Yapılır?

 

Bahar bayramı dendiğinde akla gelen Hıdırellez çeşitli şenliklerin yapıldığı bir kutlama günüdür. Hıdırellez’de Neler Yapılır? Bu nedenle merak edilir. Hıdırellez günü gelmeden insanların birtakım hazırlıklar yaptığı bilinmektedir.

 

Bir araya gelen insan toplulukları bu bayram şenliğinde kutlamalar yaparak ortak bir kültürel değeri paylaşır. Eski Türk devletlerinde Hakan tarafından toy kurulur ve halkın katılımı ile baharın gelişi kutlanırdı. Günümüzde bu gelenekler bireysel olarak sürdürülmekte ve baharın müjdecisi olarak 6 Mayıs’ta çeşitli eğlenceler, yemekler yapılmaktadır.

 

Bugün evler temizlenir, fakirlere dağıtılmak üzere yemekler yapılır. Hıdırellez günü temizlik yapılmazken yapılırsa meleklerin kanatlarının kırılacağına inanılır. Bu gelenekler Anadolu’da bölgeden bölgeye farklılık gösterse de temelde ortak birçok noktası buluşmaktadır.



 

Hıdırellez kutlamaları için köylerde genellikle su ve pınar başları tercih edilir. Bunun yanı sıra Hızır ve İlyas peygamberin ölümsüzlüğün sırrına kavuştukları düşünüldüğünden onların buluştuğu gün olarak kabul edilen Hıdırellez gününde insanlar dertlerine derman bulma umudu taşır.

 

Hıdırellez günü sağlık ve şifa dilekleri Hızır peygambere iletilmek istenir. Hıdırellez kutlanırken çeşitli inançlarla şekillendiği görülmektedir. İnsanların bir şeyi kâğıda çizerek gül ağacının altına bırakması ya da taşlarla resminin çizilmesi de bugüne özgü bir inanıştır.

 

Hıdırellez şenlikleri yapılırken çeşitli eğlenceler düzenlenir. Çeşitli oyunlar, ateş üzerinden atlama eğlenceleri kutlamalar sırasında yapılanlardandır. Binlerce yıldır bu gelenekler devam etmektedir. Bahar ve bolluk bayramı olması Hıdırellez’in önemli bir özelliğidir.

 

Hıdırellez Bahar Bayramı’nın tarihi İslamiyet öncesine kadar gitmektedir. Mevsimsel döngülerden yola çıkılarak kutlanan Hıdırellez baharın gelişini müjdeler. Bahar bayramı olarak tanımlanan bu şenlikler Türklerin dışında farklı toplumlarda da yapılmaktadır.

 

Hıdırellez geçmiş yüzyıllarda ve günümüzde; Mezopotamya, Doğu Akdeniz, Anadolu, İran ve Yunanistan’da kutlanan bir bayramdır. Farklı kültürlerde kutlamalarda çeşitlenmeler olurken birbiri ile iletişime geçen kültürler etkileşim içinde olmuştur. Bunun sonucunda da benzer törenler ortaya çıkmıştır.

 

Anadolu’da sabah erken kalkan halk beyaz elbiseler giyerek su kenarlarına ya da türbe veya yatırın yanına giderek eğlenceler düzenler. Hıdırlık ismi de bu geleneklerden kaynaklanır. Yeşillikler içinde gezilir ve oyunlar oynanır. Çiçekler toplanarak baharın gelişi kutlanmak istenir. Anadolu’da bazı yerlerde sadaka verme, kurban kesme ya da oruç tutma adetleri de uygulanabilmektedir.

 

Bunun yanı sıra baht açma gelenekleri, yoğurt mayalama ritüelleri, Hızır sopası geleneği, kuzu kesilerek yenilmesi gibi çeşitli uygulamalar da Hıdırellez’e özgüdür.

 

 

Kaynaklar: KAHRAMAN, N., & ARIKAN, R. (2015). Orta Asya’dan Bilecik’e Hıdırellez. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(1), 13-28.

 

Aslan, E. (2020). Fakelore mu, Geleneğin İcadı mı, Uygulamalı Halk Bilimi mi? Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri Üzerine Bir İnceleme. Milli Folklor , 16 (126), 75-85.

Bu konular da ilginizi çekebilir:

Nevruz-Birçok Kültürde Kutlanan Bayram

Emekçi Kadınlar-Emekçi Anneler

Dünyada Konuşulan En Zor Diller Nelerdir?

12 Yorumlar

Yorumlara link eklemeyiniz tıklanabilir link olan yorumlar yayınlanmaz. Please don' t add your links at the comments they will not published.

  1. Annemler bir kumaş parçasının içine para koyup gül dalına bağlarlar bereket olsun diye. Dilek dilerler. Eskiden ateş yakılır bütün mahalle o ateşten atlardı. Çiçekler toplanıp o gün banyo suyuna katılırdı. Bazı şeyler pek yapılmasa da hıdrellezimiz kutlu olsun.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Biz de kendimizde bir şeyler yapıyoruz ☺️

      Sil
  2. Gül ağacı bulmak epey zor olunca saksı bitkisine dileğimi astım ne yapayım inş gerçekleşsin dileklerimiz :)

    YanıtlaSil
  3. çok severim hıdrellezii :) gece ateşin üzerinden atlamak, eveet dilek ve ağaç ne güzeeel :)

    YanıtlaSil
  4. Hıdırellez de gül neden önemli diye düşünürdüm. Yanıtını burada buldum. Bahçede güllerimiz var. Bu geceyi değerlendireceğim. :) Çok teşekkürler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Umarım tüm dileklerin gercekleşir☺️

      Sil
  5. Hıdrellez sabahları annem çiçekli dalları suyla ıslatıp yüzümüze yavaşça sürer ve güzel dilekleri sıralayarak uyandırırdı. Bayramda gelen arkadaşımı böyle uyandırdım bayıldı. Ne güzel ritüeller var aslında. :) <3

    YanıtlaSil
  6. Bir kaç senedir havasına giremedim nedense, oysa çok severim hıdırellez gibi günleri :)

    YanıtlaSil
Daha yeni Daha eski