Nevruz - Birçok Kültürde Kutlanan Bayram

Dünya üzerinde birçok kültür tarafından kutlanan baharın gelişi ve ülkemizde de Nevruz olarak bilinen ve kutlanan bayram hakkında bir şeyler yazmak istedim. Uzun kış aylarından bıkıp usandığımız, doğanın yeniden canlanışını kutladığımız bir gün olması açısından 21 Mart bana hep umut vermiş ve yeniden doğuşu anımsatmıştır. 

 

Nevruz Nedir?

Bahar bayramı dendiğinde akla gelen kelime Nevruzdur. Farsça kökenli bir kelime olan Nevruz; diriliş, yeniden doğuş ve canlanma anlamlarını ifade etmektedir. Birçok kültürde kendisine karşılık bulan nevruzun genel olarak ortak bir anlam ifade ettiği görülür. Nevruz Nedir? Merak edilir.

Kelime anlamı olarak bakıldığında yeni gün anlamına gelen nevruzun nev ve ruz olarak iki ayrı heceden oluştuğu görülür. Nev Farsça yeni anlamına gelirken ruz da gün manasını ifade eder. Bahar bayramı ya da yeni bir yılın başlangıcı olarak kutlanan Nevruz, Anadolu’da çeşitli etkinliklerle karşılanır.

Nevruz kutlamaları farklı ritüellerle yapılır. Tarihi kaynakların yanı sıra mitolojik kaynaklarda da Nevruz’dan söz edilir. Tarihi kaynaklardan yararlanılırken mitolojiye dayanılarak Nevruz’dan bahsetmek gerekir.

Nevruz ritüel olarak programlanan ve törenlerle çeşitlenen bir eylemler bütünüdür. Nevruz dini birtakım ritüellerle şekillenirken belirli bir zaman sonra ritüellerden uzaklaşıp edebi ürünlere de dönüşebilir. Tarihin farklı dönemlerini kapsayan motifleri içinde barındıran Nevruz geniş bir mekâna yayılır.

Nevruz’un geniş bir alanda kutlanmasının yanı sıra gerçek ve düşün birbirine karıştığı öykülerle süslenmesi de bir diğer özelliğidir. Ritüellerin özellikleri arasında kozmik ögelerle bezenebilmeleri yatar. Ritüeller ihtiyaçlara, zaman ve mekâna bağlı olarak taşıdıkları mesajları toplumlara aktarırlar.

Nevruz’un Çin’den Roma’ya kadar geniş bir alanda kutlandığı tarihi kaynaklardan anlaşılan bir gerçektir. Her coğrafyada farklı bir isme bürünmüş olsa da Nevruz’un kutlanma amacı bütün toplumlarda aynıdır.

Mitolojide Nevruz Kutlamaları

Mitolojide Nevruz Kutlamaları söz konusu olduğunda Nevruz’un en eski türü olan ritüel mitosunun anlaşılması gerekir. Ritüel olarak tanımlanan davranışlarda üstün güç simgelerle anlatılır. Nevruz’un kozmik olduğu kadar teogonik ve antropogonik ögeleri içinde barındırdığı görülür.

Mitolojik açıdan Nevruz kutlamalarına bakıldığında tanrılar, yarı tanrılar (tanrı krallar), kahramanlar yer alır. Söylenceler incelendiğinde mitolojik kaynaklara dayandığı görülürken gerçekdışı ve olağanüstü yanları dikkate alınır. Söylencede gerçek ile gerçek dışı arasında ince bir çizgi bulunur ve bu çizginin çok iyi ayırt edilmesi gerekir.

Nevruz, farklı mitik öykülere bağlanırken Orta Asya ve Ön Asya halkları açısından tarihsel derinliği ile dikkat çeker. Nevruz tarih çağları boyunca kutlanagelen bir ritüeldir ve farklı toplumlarda kutlanırken onun kültürel ögelerine göre şekillenir.

21 Mart’ta kutlanan Nevruz, Antik Çağ’dan bu yana yaratılış ile ilişkilendirilir. Tüm toplumlar açısından Nevruz yeniden yaratılış ana fikri üzerine şekillenir. Çeşitli kaynaklarda Nevruz’la ilgili bilgi bulmak mümkündür.

Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Divan-ı Lügat-i Türk, Müslüman olmayan ve göçebe olarak yaşayan Türklerin 21 Mart’ta yüzyıllardır Nevruz ve yeni yıl kutlamalarının olduğundan söz eder. Bu tespit 12 hayvanlı Türk takvimi dikkate alınarak yapılır. Buna göre Türklerin yılı 4 fasıla böldüğü ve buna da isim verdiği anlaşılır. Yılın geçtiği bundan anlaşılır. Nevruz onlara göre yeni gün olarak adlandırılır ve ardından ilkbahar gelir.

Nevruz’da 21 Mart bahar ekinoksu ritüeli vardır. Bu ritüeller uygulanırken adalet, barış, bolluk, sağlık, bereket, şifa, aydınlık, diriliş gibi kavramlar gündeme gelir. İlkel insandan bu yana Nevruz’un var olduğu bilinir. Nevruz için dilek ve temenni bayramı demek de doğru olur.

Türklerde Nevruz kutlamaları sırasında 21 Mart’ta demir dövme geleneği Ergenekon’dan çıkışla yeni bir yurda kavuşmaları ve kurtuluşları,Kürt ve İran toplumlarında ise demirci Kawa’nın demir dağı eritmesi ile ilişkilendirilir. Oğuz Destanı’nda da Nevruz’dan söz edilir.

Nevruz Bayramı

21 Mart Nevruz Bayramı mitolojik ve tarihi kaynaklar incelendiğinde çok eski zamanlardan beri uzgulanan bir ritüeldir. Bu tür bir ritüelin yapılmış olması insanlar için edebiyatın yanı sıra müzik, felsefe, spor, yemek ya da giysi üretimi gibi farklı alanlarda yaratıcılığın gelişmesine neden olmuştur.

Her toplumda kendisine karşılık bulan Nevruz Bayramı başlangıçta kozmik bir etkiye sahip olmuş fakat zamanla krallar ve kutsal kimlikler adına ve yeni yılla birlikte baharın gelişine yönelik olarak yapılmaya başlanmıştır.

Nevruz, tüm toplumları ilgilendiren bir ritüeldir ve her toplumda kendisine benzer bir karşılık bulur. Türkler açısından da köklü bir geçmişe sahip olması ile bilinir. Birleştirici ve bütünleştirici yanları Bahar Bayramı’nın en belirgin özelliklerinden biridir.

Türk dünyası için değerli bir kültür ögesi olan Nevruz, önemli sembolik anlamlara sahiptir. Bunun yanında renkli ritüellerle kutlanması da önemli bir özelliğidir. Nevruz Bayramı temelde halkın bayramı karşılaması ile eşleşir. Türk toplulukları için tarihten gelen milli bir bayram olan Nevruz, tarihte var olan Eski Orta Asya ve Ön Asya kavimlerinin yılın başı olarak kutladıkları 21 Mart gününü ifade eder. Bugün güneş koç burcuna girer ve yeni bir günün başlangıcı olarak değerlendirilir.

Bu konular da ilginizi çekebilir:

Eisheiligen-Buz Azizleri Soğuk Mayıs Günlerinin Sebebi

İlkbaharda Bahçemiz