Masalın Tarihçesi, Çeşitleri ve Kültürel Etkiler

Masal Nedir?

Geçmiş zaman dilinde anlatılan, gerçek olması mümkün olmayan ya da öyle görünen olayları içeren hikayeler masaldır. Her ne kadar olağanüstü konu ve kahramanlarla dolu olsa da öğüt verici, eğitici ve önemli dersler ve mesajlar içerirler.

Masalları konu olarak şu çeşitlere ayırabiliriz:

Fabl-hayvan masalları

Fabl masallarda ana karakterler hayvanlardır. Onların dilinden, adeta insanmış gibi konu anlatılır. Belki de hayvanların kullanılma sebebi çocuklara sevimli gelmesi ve böylece mesajları anlamalarını kolaylaştırmaktı. Fabl masalların kaynağı Hindistan‘ dır. Ancak dünyada pek çok ünlü masalcı bu ilgi gören masal türünde eserler vermilştir.

Olağanüstü konular içeren masallar

Olağanüstü olay ve canlıların olduğu masallardır. Konular hayal ürünü de olsa, ders ve mesaj vericidir. Olağanüstü masalların hangi zamanda ve nerede geçtiği de çoğu zaman belirsizdir.

Gerçek yaşam konulu masallar

Gerçek yaşam konulu masallarda günlük yaşamda yer alan olaylar ve kişiler aracılığıyla mesajlar verilir. Sosyal ve aile konuları bu masallarda sıklıkla ele alınır. Aile bağlarının önemi, etik değerler konulu mesajları ön plandadır.

Aşk konulu masallar

Leyla ile Mecnun, Ferhat ile Şirin örneği gibi masallar, genelde ulaşılamayan, dramatik aşkları konu eder. Küçük çocuklar için uygun değildir ancak nesilden nesile aktarılan masallardır. Gerçek olup olmadığı kesin olarak bilinmez.

İlk Masalların Kökeni

Anadolu, Yunan, Hint, Orta Asya kültürlerinde masal çok önemli bir yer tutar ve tarihi de çok eskidir. Nesilden nesile aktarılarak gelen masalların yanı sıra, zaman içinde eklenen masallar da vardır. En eski masalların Yunan ve Hint mitolojilerine dayandığı bilinmektedir. İlk masal olarak kabul edilen Beydaba‘ nın Kelile ve Dimne‘ si bir fabl örneğidir. Ayrıca milattan önce yazıldığı bilinen Ezop masalları da Yunan mitolojisine aittir ve ilk masal örneklerinden sayılır. Bu varsayımların nedeni her iki kültürde masalların yazılı olarak bulunmasıdır. Ancak dilden dile yayılan masalların kökeni daha da eski olabilir.

Binbir gece masalları, Sinbad gibi unutulmazlar arasına giren masallar da oldukça eskidir.

Türkiye‘ de masalın tarihçesine baktığımızda ilk masalların Uygurlar döneminden geldiğini görebiliriz. Kalyanamkara ve Papamkara eseri Uygur dönemine aittir. Türk ve Anadolu masalları hakkında önemli bir kaynak, Tahir Alangu‘ nun Billur Köşk eseri sayılabilir. Bu eserde Anadolu‘ daki halk masalları derlenmiştir. Ayrıca Pertev Naili Boratav‘ ın Türk Halk Masalları  kataloğu da önemli kaynaklar arasındadır. Keloğlan ve Zümrüdüanka Kuşu da en çok bilinen Türk masalları arasındadır.

Masallar ortaya çıktıkları kültürlerden de izler taşırlar. Bu anlamda hem eğitici ve öğretici, hem eğlendiren, hem düşündüren yanları vardır.

Masal konusunu tek bir yazı ile geçiştirmek istemedim. Araştırdıkça yeni yazılar ekleyebileceğim bir kategori açtım. Sizler de en az benim kadar masallara ilgi duyuyorsanız, ana sayfadaki masallar etiketine tıklayıp o konuda eklediğim yazılara ulaşabilirsiniz.