Nardugan Bayramı Nedir, Kimler Kutlar, Nasıl Kutlanır?

 

Nardugan Bayramı Nedir?

Günümüzde Nardugan Bayramı olarak bilinen ve yeni yıl kutlamaları ile özdeşleştirilen bayramın eski Türkler tarafından kutlandığı bazı bilim insanlarınca öne sürülen bir konudur. Nardugan Bayramı Nedir? Merak edilirken nar güneş anlamına gelir. Doğan güneş demek olan Nardugan Bayramı Türklerin İslamiyet ile ve diğer tek Tanrılı dinlerle tanışmadan önce kutladığı kabul edilen bir bayramdır.

Bu inanış açısından 21-22 Aralık’ta gece ve gündüzün savaştığına ve bu savaşı gündüzün kazandığına inanılır. Bu zaferin kutlanması için de akçam altına Tanrı Ülgen’e çeşitli hediyeler bırakılır. Bu bayramda evler temizlenir, yeni kıyafetler giyilerek özel sofralar kurulur.

Nardugan Bayramı Nasıl Kutlanır?

Nardugan Bayramı Türkler İslamiyet’i kabul etmeden önce kutlanan bir bayram olarak kabul edilmektedir. Bu konuda çeşitli kaynaklardan bilgiye ulaşılabilir. Bunun yanı sıra bazı bilim insanlarınca kaynaklarda bu tür bilgilerin olmadığı da ifade edilir. Nardugan Bayramı Nasıl Kutlanır? Merak edilirken bazı kaynaklara göre bu bayramda eski Türkler yeni kıyafetlerini giyerdi.

Yeniden doğuş veya doğan güneş kavramı bu bayramda öne çıkan bir fikirdir. Hayat Ağacı olarak kabul edilen akçam ağacı bayramda süslenir ve etrafında ateş yakılarak dans edilirdi. Ayrıca tören sırasında ağacın altına hediyeler de konulurdu. Ağaca bağlanan renkli bez parçaları ile de çeşitli dilekler dilenirdi.

Görsel: dinvemitoloji.com

Türk Mitolojisinde Ağacın Önemi ve (Nardugan) Nurgudan Bayramı

Tüm dünya mitolojilerinde olduğu gibi Türk mitolojisinde de birtakım inançların varlığı gözlemlenir. Ağaca tapınma birçok toplumda ortaya çıkan bir olgudur ve Türklerin tarihi bakımından da Oğuzlara kadar korunduğu görülür. Ağaç kültü sembolik anlamlar bakımından Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Türk Mitolojisinde Ağacın Önemi ve (Nardugan) Nurgudan Bayramı çeşitli kaynaklarda rastlanabilecek konulardan biridir.

Ağacın üç katmanlı alemi birleştirdiğine inanılır. Kozmik ağaç kavramı toplumların yakından ilgilendiği bir konu olurken bu ağacın dünyanın merkezinde olduğu düşünülür. Kozmik ağaç aracılığı ile yaradılışın gökten inmekle açıklandığı görülür.

Türkler açısından yaratılışla bağdaştırılan ağaç kültüne göre ilk insanın dokuz budaklı bir ağacın altında meydana geldiğine inanılır. Türk toplumları açısından ağacın insanlar arasında ve insanlarla doğa arasında bir bağ kurduğu kabul edilir.

Türklerde Ağaç Sembolü

Türklerde ağaç varoluşun yanı sıra hayatı ve canlılığı simgeler. Bunun yanı sıra yalnızca Türklerde değil tüm toplumlarda ağaç aynı zamanda bereketin de sembolüdür. Osmanlı Devleti kurulurken de Osman Gazi’nin uykusuna giren ağaç hikayesi kitaplara konu olacak nispette önemli kabul edilir. Eski Türklerde yaşlıların kayın ağacının köklerinde yeraltı dünyasının atalar alemiyle bağlantısını görmeleri ağacın bu toplumlar için taşıdığı önemin bir diğer göstergesidir. Türklerde Ağaç Sembolü birçok hikâye ile birleştirilebilir.

Türkler Hayat Ağacı olarak tarif ettikleri birçok ağaca farklı anlamlar yükler. Kültürlere bağlı olarak Hayat Ağacının dallarının sayısı değişebilir. Birçok mitte ve efsanede bu ağaçların adı geçer. Kozmik ağaç, evliya ağacı ya da hayat ağacı bu ağaçlar arasında yer alır. Bunun yanı sıra Türklerde çam ağacının da önemli bir yeri vardır. Ağaç kavramı için yüklenen kutsiyet her ağaç için geçerli değildir. Kayın, çam, ardıç, çınar ya da kavak gibi ağaçlar kutsal kabul edilir.

Ağaç konusu Altay Yaratılış Destanı ile ilişkilendirilirken yaratılışın özünde ağacın olduğu anlaşılır. Uygurların Türeyiş Destanı incelendiğinde de ağacın varlığından söz etmek gerekecektir. Türk mitolojisinde önemli bir motif olan ağaç kovuğu sözcüğünün “Kıpçak” anlamına geldiği ifade edilir.

Oğuz Kağan Destanı’na geldiğimizde Oğuz Kağan’ın ağaç kovuğundaki bir kızla evlenmesinden söz edilir. Altay-Türk mitolojisini incelediğimizde Tanrı-Bay-Ülgen’in gökyüzüne doğru yükselen çok büyük bir çam ağacının tepesinde oturduğu ifade edilir. Yakut Türkleri içinse kayın ağacının yanı sıra karaçam kutsaldır.

Muazzez İlmiye Çığ’a Göre (Nardugan) Nurgudan Bayramı

Eski Türklerde mitoloji ve efsaneler incelendiğinde ağacın özel bir kutsiyet taşıdığı aşikardır. Esasen tüm insan toplulukları tarih boyunca ağaçlara ve buna benzer unsurlara anlamlar yüklemiştir. İnsanın yaradılışını anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmasında etrafındakilere birçok anlam yüklemesi doğası gereğidir. Ağaç da bu kapsamda insanların sembolik anlamlar yüklediği önemli bir unsurdur. Tarihi kaynaklar incelendiğinde ağaç kültüne ilişkin birçok bilgiye ulaşılabilir. Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’a Göre (Nardugan) Nurgudan Bayramı da çam ağacının eski Türklerde taşıdığı önemle açıklanmaya çalışılır.

Muazzez İlmiye Çığ (Nardugan) Nurgudan Bayramı ile ilgili olarak şu bilgilere yer verir: Yazara göre; Türk adeti olarak tanımlanan çam ağacı süslemesinin çok eski bir gelenek olduğu anlaşılmaktadır. Türkler İslamiyet’i kabul etmeden önce ve tek Tanrılı dinlerin etkisine giren diğer tüm Türk toplumları da buna dahil edildiğinde yerin göbeği olarak kabul edilen yeryüzünün ortasında bir akçam ağacı vardı.

Akçam ağacının tepesinde ise Tanrı Ülgen’in sarayı yer almaktaydı. Türklerin halılarının yanı sıra kilimlerinde de rastlanan bu motifler günümüzde de önemini korur. Tanrı Ülgen gece ve gündüzü yöneten, halkı koruyan, güneşi yönetme gücünde olan bir kuvvetti.

Güneş Eski Türkler açısından önem taşırken kutlu da kabul edilirdi. Bu toplumların inancında 22 Aralık gece ve gündüzün savaşına sahne olurken gün geceye karşı bu tarihte bir zafer kazanan taraftır. Güneş yeniden doğduğunda ise bu bir zafer olarak kutlanır. Türklerin kutladığı bu zafer ise Nargudan (Nardugan) Bayramı’dır.

Günler uzamaya başladığı andan sonra Tanrı Ülgen’in yaşadığı çam ağacını süsleyen Türkler dualar eder ve şarkılar söyleyerek bunu kutlar. Ayrıca çam ağacının altına hediyeler bırakarak yaşlılarını da ziyaret ederler. Bunun yanı sıra bazı tarihçiler açısından bu bilgiler geçersizdir. Bazı tarihçiler kaynaklarda Türklerin bu tür bir bayram kutlaması yaptıklarına dair herhangi bir bilgi olmadığını öne sürmektedir.

Altay Türkleri açısından da çam ağacında Tanrı Ülgen’in sarayı olduğuna inanılır. Göğe doğru yükselen çam ağacında Altay Türkleri de Tanrı Ülgen’in oturduğuna inanırlar. Ayrıca Altay Türklerine göre çam ağacı ağaçların en büyüğü olarak kabul edilir.

Kaynakça

·         Kelam, Ş. (2019). Türk mitolojisinde çam ağacı sembolünün yeri ve çağdaş Türk resim sanatına yansımaları (Doctoral dissertation, Necmettin Erbakan University (Turkey)).

·         UZUN, H. M. Altay Türklerinde Tabiat Kültleri. YAZIT Kültür Bilimleri Dergisi, 2(2), 299-314.

Hıdırellez Nedir, Nasıl Kutlanır, Kimler Kutlar?